TARİHÇİLERİN DİLİNDEN İSMAİL HAKKI UZUNÇARŞILI

TARİHÇİLERİN DİLİNDEN İSMAİL HAKKI UZUNÇARŞILI

1. Türk Siyaset Adamı ve Tarihçisi Hikmet Bayur’un Düşünceleri


Mustafa Kemal Atatürk tarafından beğenilen, değer verilen, sevilen bir bilim adamıdır. Başkanlık ettiği toplantılarda inancını gizlemeyen ve değiştirmeyen bir insandı. Görüşleri Atatürk’ün görüşlerine uymasa bile direnmesi bildiği için Atatürk bu içtenliğini çok beğenirdi.
Tarih yazarlarınca siyasi ve askerlikle ilgili olayları anmakla yetinmemiştir.Yönetimsel, ekonomik ve kültürel yönlere de ağırlık vermiştir.Atatürk’ün de önem verdiği konu buydu.Bu iş çok zor ve emek isteyen bir işti.İsmail Hakkı Uzunçarşılı bu işin Osmanlı’ya ait kısmını üzerine almış ve çok güzel bir şekilde bu işi başarmıştır.
İsmail Hakkı Uzunçarşılı, bir bilim adamında bulunması gereken bütün özellikleri kendinde toplamıştır. Güçlü bir görüş ve sezgi gücüne sahiptir.Bu sezgi gücü ona doğruyu yanlıştan ayırt etmesine yardımcı olmuştur. Önceden verilmiş hükümlere bağlanıp incelediği durum ve olayları o bilgilerin ışığında görmekten sakınmıştır. Onun bu yoldaki anlayışını kendisinin şu sözünden anlamak mümkündür : “müşahedelerin tesiri altında kalarak işe biraz da siyâset ve his karıştırarak süratle karar vermek fazla bir cüret ve gayretkeşlik olur ve tabii olarak hiçbir ilmî kıymeti haiz olmaz”.


Üstad tarih yazarken siyasetten ve histen sıyrılmasını bilmiştir. Bunu da İttihat ve Terakki cemiyetine girmiş olmasına rağmen tarih incelemelerine başladıktan sonra karşılaştığı belgeler üzerine o cemiyeti eleştirmesiyle göstermiştir.
Onun tarih bilgisi çok geniştir.Bu nedenle incelediği olayları ayrı olay olarak değerlendirmeyip diğer olaylarla ilgisini de ele alıp olayı bütün yönleriyle aydınlatabilecek yeteneğe sahipti.
O, alçak gönüllüdür ve her eleştiriyi açık bir fikir ile karşılayıp onun üzerinde iyi niyetle tartışmaya her zaman açık olmuştur.


2. Prof. Dr. Afet İnan’ın İsmail Hakkı Uzunçarşılı Hakkındaki Düşünceleri


Afet İnan Türk Tarihçi ve Sosyoloji Profösörü’ dür. Aynı zamanda Atatürk’ün manevi kızıdır. Türk Tarih Kurumu’nun kuruluş günlerinde Türk Tarihi üzerinde konuşuluyordu. Özellikle işlenmemiş konular, bilinmeyen belgelerin üzerinde incelemeler yapılması öngörülüyordu. Afet İnan bu konularda oldukça istekliydi ve Türk Tarihimizde medeniyet konularını öğrenmek istiyordu. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’yı bu çalışmalar sırasında tanımıştır.
Özellikle İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Anadolu Beyliklerinin, Selçukluların ve Osmanlı Devleti’nin devlet teşkilatı, fikir hareketleri ve ekonomik hayatları üzerindeki yazıları ve incelemelerini çok ilgi çekici bulmuştur ve bunlardan yararlanmıştır.
İsmail Hakkı Uzunçarşılı Osmanlı İmparatorluğu’nun dayandığı esasları ve idare sisteminin zamanın şartlarına uygunluğunu ve hakim olduğu ülkelerdeki sistemlerden üstünlüğünü belirtmiştir. Türk-Osmanlı İmparatorluğu’nun idaresini ve varlığını belgelere dayalı olarak vermiştir. Türk Tarih Kurumu’nun yayınlar listesinde bu konularla ilgili 12 kitap İsmail Hakkı Uzunçarşılı’ya aittir. Arşiv belgelerini titizlikle inceleyerek tarih hazinemize değerli katkılarda bulunmuştur. Cenevre Üniversitesinde lisans ödevi olarak hazırladığım Osmanlı Devri Ekonomik Tarihi için arşiv belgelerinden birkaç tanesini bulup Afet İnan’a göndermiştir.
Afet İnan, İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Tarih bilgisinden oldukça faydalanmış ve kendisine yardımlarından dolayı teşekkürlerini sunmuştur.